Persbericht Sciensano 14 november 2025

Het totale gebruik van antibiotica in België is in tien jaar tijd met 14% gedaald volgens een nieuw rapport van Sciensano. Deze daling is bemoedigend maar nog onvoldoende om de nationale en Europese doelstellingen voor de bestrijding van antibioticaresistentie te halen. Gerichte acties in ziekenhuizen en in de ambulante sector zijn nodig om het gebruik van antibiotica verder terug te dringen en op lange termijn de doeltreffendheid van behandelingen te garanderen.

Tussen 2014 en 2023 daalde het antibioticagebruik in België met 14%, maar het blijft hoger dan het Europese gemiddelde. Als het huidige tempo blijft aanhouden, zal België het door de Europese Unie vastgestelde doel voor 2030 – 17,5 gedefinieerde dagdosissen antibiotica per 1000 inwoners per dag (DID) – niet halen. In 2023 bedroeg het gemiddelde Belgische verbruik 20,6 DID, wat 17,7% hoger ligt dan het Europese streefdoel. Gerichte maatregelen in ziekenhuizen en de ambulante zorg, alle vormen van zorg buiten het ziekenhuis en zonder opname, zijn noodzakelijk om het gebruik verder te verminderen en verantwoord voorschrijfgedrag te bevorderen, vooral voor breedspectrumantibiotica. Overmatig of niet-doelgericht gebruik kan de ontwikkeling van antibioticaresistentie versnellen, wat door de WGO wordt beschouwd als een grote bedreiging voor de volksgezondheid.

Ziekenhuizen: toenemend gebruik en verschillen tussen instellingen

Ziekenhuispatiënten hebben vaak complexe behandelingen nodig, soms met antibiotica die enkel in het ziekenhuis beschikbaar zijn en als laatste redmiddel worden gebruikt. Het gebruik van deze middelen vereist bijzondere waakzaamheid. Een specifieke meting voor deze populatie (DDD per 1000 patiënt­dagen) toont aan dat het antibioticagebruik in ziekenhuizen in tien jaar tijd met 15% is gestegen – van 466 DDD/1000 patiëntdagen in 2014 tot 537 in 2023 – terwijl het totale verbruik daalt. Deze stijging weerspiegelt onder meer een concentratie van intensieve behandelingen tijdens kortere ziekenhuisopnames.

Er bestaan aanzienlijke verschillen tussen ziekenhuizen, afhankelijk van de complexiteit van de behandelde gevallen en het type zorg dat wordt verleend. Tertiaire ziekenhuizen, waar de meest kwetsbare patiënten en de meest complexe infecties worden behandeld, gebruiken de meeste antibiotica, vooral op de diensten intensieve zorgen. Toch hebben zij hun gebruik verminderd (-13,7%) in dezelfde periode, wat aantoont dat verbetering, zelfs in moeilijke klinische contexten, mogelijk is. Primaire en secundaire ziekenhuizen, die een breder en minder complex patiëntenbestand hebben, zagen hun verbruik daarentegen licht stijgen (+13,6% en +8,4%). Een harmonisatie van praktijken tussen ziekenhuizen zou kunnen bijdragen tot een rationeler antibioticagebruik.

Ambulante zorg: globale daling maar nog onvoldoende

In de ambulante zorg is het antibioticagebruik in de onderzochte periode met 14% gedaald. De daling was bijzonder uitgesproken in 2020, gevolgd door een geleidelijke stijging en een stabilisatie in 2023, nog steeds boven het Europese gemiddelde. In 2023 gebruikten Belgische vrouwen meer antibiotica dan mannen (+38%). Onder ouderen (65+) gebruiken zij die in woonzorgcentra verblijven gemiddeld dubbel zoveel antibiotica, met langere en bredere behandelingen. Jaarlijks wordt bijna 80% van het ambulante antibioticagebruik voorgeschreven door huisartsen en tandartsen.

Twee groepen antibiotica staan centraal in de Belgische doelstellingen om het gebruik in de ambulante zorg te verminderen. Ten eerste dient het gebruik van fluoroquinolonen, een groep breedspectrumantibiotica die voorbehouden is voor ernstige bacteriële infecties, te dalen tot 5% van het totale verbruik. Hoewel het gebruik de voorbije tien jaar sterk is afgenomen (van 11,4% tot 6,5%), blijft het nog boven het streefdoel. Daarnaast is het gebruik van amoxicilline alleen, een smalspectrummiddel dat wordt aanbevolen om resistentie te beperken en vaak wordt gebruikt bij infecties van de luchtwegen en urinewegen, licht gestegen ten opzichte van de combinatie met een resistentie-inhibitor (amoxicilline + clavulaanzuur). Toch vertegenwoordigt het vandaag slechts ongeveer de helft van alle behandelingen op basis van amoxicilline, ver onder het nationale doel van 8 op 10.