Elke dag wachten duizenden mensen in België en wereldwijd op een levensreddend orgaan. Deze mensen zijn ernstig ziek en kunnen alleen overleven als ze een orgaantransplantatie krijgen. In veel gevallen is het hun enige kans op genezing of een betere levenskwaliteit.

Toch blijft het aantal beschikbare donororganen te laag. Er sterven mensen op de wachtlijst omdat ze niet op tijd een geschikt orgaan vinden. Daarom is het belangrijk om stil te staan bij de vraag: waarom zou je orgaandonor worden? In dit artikel leggen we uit wat orgaandonatie inhoudt, hoe het werkt in België, welke organen je kan doneren, wat de medische en ethische kant is, en wat de maatschappelijke impact is van jouw keuze.
 

Wat is orgaandonatie?

Orgaandonatie betekent dat iemand, na overlijden of bij leven, een orgaan afstaat aan een ander persoon die dat orgaan nodig heeft om te overleven of om beter te kunnen leven. Orgaandonatie is een vorm van solidariteit en altruïsme. Je helpt er iemand mee die je vaak niet kent, maar die jouw hulp levensnoodzakelijk nodig heeft.

In sommige gevallen kunnen mensen ook tijdens hun leven een orgaan afstaan, bijvoorbeeld een nier. Maar meestal gebeurt orgaandonatie na overlijden.
 

Hoe werkt orgaandonatie in België?

België heeft een opt-out systeem. Dat betekent dat iedereen automatisch beschouwd wordt als potentiële donor, tenzij je bij leven expliciet laat weten dat je dat niet wil. Dit systeem heet ook wel ‘veronderstelde toestemming’. Toch is het belangrijk om je keuze te registreren bij je gemeente of online via het portaal van de overheid. Zo kunnen je nabestaanden en artsen je wil respecteren.

Er zijn vier opties:

• Je verklaart dat je donor wil zijn.
• Je verklaart dat je geen donor wil zijn.
• Je laat de beslissing over aan je nabestaanden.
• Je laat de beslissing over aan een specifieke persoon die je aanduidt.

Ook al is er in theorie veronderstelde toestemming, artsen zullen in de praktijk vaak de familie raadplegen. Als je familie niet op de hoogte is van je wens, kunnen zij alsnog weigeren. Daarom is het zo belangrijk om er open over te praten.

Welke organen en weefsels kunnen worden gedoneerd?

Na overlijden kunnen verschillende organen en weefsels worden weggenomen en getransplanteerd:

• Het hart
• De longen
• De lever
• De nieren
• De alvleesklier
• De dunne darm
• De huid
• De hoornvliezen van de ogen
• Bloedvaten
• Hartkleppen
• Bot en kraakbeen

Sommige organen, zoals een nier of een deel van de lever, kunnen ook bij leven worden afgestaan. Dit gebeurt meestal tussen familieleden of goede vrienden.
 

Hoe verloopt een orgaantransplantatie?

Een orgaantransplantatie is een complexe medische ingreep. Eerst wordt het orgaan uit het lichaam van de donor gehaald. Dat gebeurt met de grootste zorg en respect. Daarna wordt het zo snel mogelijk naar het ziekenhuis gebracht waar de ontvanger ligt. Tijd is hierbij cruciaal. Sommige organen blijven maar enkele uren geschikt voor transplantatie.

De patiënt die het orgaan krijgt, wordt voorbereid op de operatie. Het donororgaan wordt geplaatst en aangesloten op het lichaam van de patiënt. Daarna volgt een lange herstelperiode. Het lichaam moet wennen aan het nieuwe orgaan, en er wordt medicatie gegeven om afstoting te voorkomen.
 

Wat zijn de medische voordelen van orgaandonatie?

De voordelen van orgaandonatie zijn enorm. Voor de ontvanger kan het een nieuw leven betekenen:

• Mensen met nierfalen hoeven niet langer aan de dialyse.
• Mensen met hartfalen kunnen opnieuw vrij ademen en bewegen.
• Mensen met een leverziekte kunnen weer normaal eten en functioneren.

Bij kinderen kan een orgaantransplantatie een kans geven op een normaal leven, zonder constante ziekenhuisbezoeken.

De medische vooruitgang maakt dat transplantaties steeds veiliger worden. De overlevingskansen zijn hoog, zeker bij een goede match tussen donor en ontvanger.
 

Hoe worden donor en ontvanger gematcht?

Bij het toewijzen van een orgaan kijkt men naar verschillende criteria:

• Bloedgroep
• Weefseltype (HLA-matching)
• Leeftijd
• Urgentie
• Wachttijd
• Afstand tussen donor en ontvanger

Het doel is om het orgaan toe te wijzen aan de patiënt die er het meest baat bij heeft en bij wie de kans op succes het grootst is.
 

Wat zijn de ethische en filosofische vragen?

Orgaandonatie roept soms ook ethische vragen op. Mag je zomaar iemands lichaam gebruiken na zijn dood? Hoe zit het met religieuze overtuigingen? Wat als de familie het er niet mee eens is?

Deze vragen zijn belangrijk en verdienen respect. In veel religies, zoals het christendom, de islam en het jodendom, is orgaandonatie toegestaan of zelfs aanbevolen als een daad van naastenliefde.

Het ethische uitgangspunt is dat je als donor iets waardevols schenkt aan een ander, zonder er zelf nog belang bij te hebben. Dit wordt gezien als een nobele en moreel verdedigbare daad.
 

Wat is de impact op de familie van de donor?

Voor nabestaanden kan het moeilijk zijn om afscheid te nemen van een dierbare, zeker als er medische procedures volgen voor orgaandonatie. Toch ervaren veel families ook troost in het idee dat hun verlies het leven van anderen heeft gered.

Sommige families krijgen later te horen hoeveel mensen geholpen zijn dankzij de donatie. Dat kan een betekenisvolle afsluiting geven aan het rouwproces.

Het is belangrijk dat ziekenhuizen voldoende ondersteuning bieden, met bijvoorbeeld psychologische begeleiding en nazorg.
 

Waarom is jouw keuze belangrijk?

In België wachten elk jaar honderden mensen op een orgaan. Elk jaar sterven er mensen op de wachtlijst omdat er niet op tijd een geschikt orgaan beschikbaar is.

Door je keuze te registreren:

• Verlicht je de druk op je familie op een moeilijk moment.
• Draag je bij aan de samenleving.
• Geef je anderen een tweede kans op leven.
• Neem je zelf de verantwoordelijkheid over wat er na je dood met je lichaam gebeurt.

Je keuze is persoonlijk, maar heeft grote maatschappelijke impact.
 

Orgaandonatie bij leven

Bij leven kan je ook donor zijn, vooral van een nier of een deel van je lever. Dit gebeurt onder strikte medische begeleiding en enkel als het veilig is voor de donor.

Vaak gebeurt dit binnen families. Het kan ook anoniem, als altruïstische donor. Je helpt dan iemand die je niet kent.

Doneren bij leven kan een diepe betekenis geven aan je eigen leven. Het is een bewuste daad van solidariteit.
 

Mythen en misverstanden

Er bestaan heel wat misverstanden over orgaandonatie. Hier enkele feiten:

Je wordt niet minder goed verzorgd als artsen weten dat je donor bent. Artsen doen altijd alles om je leven te redden.

Orgaandonatie verminkt je lichaam niet. Het gebeurt met respect, en je kan gewoon begraven of gecremeerd worden.

Oudere mensen kunnen ook donor zijn. De medische geschiktheid is belangrijker dan leeftijd.

Je kan ook weefsels zoals hoornvliezen of huid doneren, zelfs als je andere organen niet geschikt zijn.
 

Internationale samenwerking

Orgaandonatie stopt niet aan de landsgrenzen. Via netwerken zoals Eurotransplant worden donororganen verdeeld over verschillende landen, zodat ze terechtkomen bij de best passende ontvanger.

België maakt deel uit van Eurotransplant, samen met onder andere Nederland, Duitsland, Oostenrijk en Slovenië. Deze samenwerking vergroot de kans op een succesvolle transplantatie.

Een kleine daad met grote gevolgen

Orgaandonor worden is een persoonlijke keuze met een enorme impact. Je redt niet alleen levens, je geeft ook hoop, tijd en toekomst aan mensen die zonder jouw gift geen kans meer hadden.

Door je keuze te registreren en erover te praten met je naasten, neem je verantwoordelijkheid en toon je solidariteit. Elke donor telt. Elk orgaan kan het verschil maken tussen leven en dood.

Als samenleving hebben we er alle belang bij dat meer mensen zich bewust worden van deze mogelijkheid. Samen kunnen we levens redden.

Laat je informeren. Denk na over je keuze. En maak ze kenbaar.